Rus bölməsi şagirdlərinin daha savadlı olmasının sirri

Təhsil eksperti: “Azərbaycan dilində yazılmış dərsliklər olduqca mürəkkəbdir və anlaşılmır”
I-IV qruplar üzrə sonuncu qəbul imtahanlarında iştirak edən abituriyentlərin 40.2%-i (33 min 352 nəfər) imtahan verdikləri fənlərin ən azı birindən sıfır bal toplayıb. Bu barədə mətbuata açıqlamasında Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının (TQDK) sədri Məleykə Abbaszadə deyib. İmtahan fənlərindən sıfır bal toplayan abituriyentlərin Azərbaycan bölməsində çoxluq təşkil etdiyini deyən M.Abbaszadə builki qəbul imtahanlarında rus bölməsi abituriyentlərinin, Azərbaycan tarixi, tarix və coğrafiya fənləri istisna olmaqla, digər bütün fənlər üzrə göstəricilərinin Azərbaycan bölməsi abituriyentlərinin göstəricilərindən yüksək olduğunu bildirib.

Ümumiyyətlə, rus bölməsi şagirdlərinin həm təhsil, həm də intellekt baxımından Azərbaycan dili bölməsində oxuyan şagirdlərdən üstün olması məsələsi zaman-zaman gündəmə gəlib və bu mövzu ətrafında müəyyən müzakirələr aparılıb. Bir çox ekspertlər bunu rus ədəbiyyatının zənginliyi, anlaşılan dildə olması ilə izah edir. Bir sıra ekspertlər isə bunun səbəbini rus bölməsinin müəllimlərinin daha savadlı olmasında görür.

Bir çox psixoloqlar da Azərbaycan bölməsində oxuyan uşaqların daha aqressiv olduğunu və bu gün baş verən əksər cinayətlərin, oğurluq hadisələrinin də məhz Azərbaycan bölməsini bitirən şəxslər tərəfindən törədildiyini bildirirlər. Bunun səbəbini isə Azərbaycan kitablarında, nağıllarında aqressiyanın daha çox olmasında görürlər. Rus bölməsi şagirdlərinin daha mülayim olmasını isə rus ədəbiyyatında həlimliliyin, yumşaqlığın olması, nağılların, hekayələrin daha çox dostluq sevgi üzərinə qurulması ilə əlaqələndirirlər.

Bəs gerçək səbəb nədir? Nəyə görə rus bölməsinin şagirdləri Azərbaycan bölməsinin şagirdlərindən daha savadlı olur?

Təhsil Şurasının sədri Əjdər Ağayev bunun bir neçə səbəbi olduğunu dedi: “Bu, pedaqoqları da maraqlandıran çox önəmli məsələdir. Bu məsələni araşdırmaq üçün Təhsil Şurası layihə hazırlayıb nazirliyə verdi ki, araşdırsın görək niyə təlim rus dilində olan məktəblərdə savad da, mədəniyyət də, davranış da yüksək olur. Təhsil Nazirliyinin o layihəyə qiymət verən adamları onu dəyərləndirə bilmədi və buna görə də layihəni qəbul etmədi. Bundan sonra Təhsil Şurası olaraq biz özümüz bu məsələ ilə maraqlandıq. Bunun bir neçə səbəbi var. Birincisi təlim rus dilində olan siniflərə ziyalı ailələrin uşaqları gedir və o ailələrin özündə də mədəniyyət örnəkləri var. Uşaq ailədə o örnəkləri görüb məktəbə gedir. İkincisi, təlim rus dilində olan məktəblərdə dərs deyən müəllimlərin özləri də həmin ailələrdən çıxıb. Bilirsiniz ki, rus bölmələrində dərs deyənlərin və oxuyanların 99 faizi azərbaycanlıdır. Amma bu şagirdlərdə, müəllimlərdə ailədən gəlmə fərqləri, ziyalılıq ünsürləri var. Bu insanlarda rus mədəniyyəti, rus dəqiqliyi ilə əlaqəlilik var. Buna görə də orada uşaqlar rus dili vasitəsilə internetdən və digər resurslardan daha geniş məlumat ala bilirlər. Orada müxtəlif sistemli tədbirlər keçirilir. O tədbirlərdə yüksək elmi olan mədəniyyət nümayəndələri olan adamlarla görüşlər keçirilir. Məktəbdəki mühit onlara həm nitqdə, həm yazıda mədəniyyət səviyyəsinin nümayişində faydalı təsir göstərə bilir. Amma onu da deyim ki, bu cür şagirdlərin sayı azdır. Təlim Azərbaycan dilində olan şagirdlərin sayı 150 mindirsə, 1500 nəfər təlimi rus dilindədir. Yəni bu müqayisəyə gəlmir. Amma hər halda ki, rus bölmələrinin şagirdlərinin azərbaycan bölməsinin şagirdlərinə nisbətən savadlı, mədəni olması faktı özlüyündə doğrudur”.

Ə.Ağayev dərsliklərin də bu məsələdə təsirinin böyük olduğunu bildirdi: “Azərbaycan dilində yazılmış dərsliklər olduqca mürəkkəbdir və anlaşılmır. Uşaqlar bu dərslikləri oxuyub qavraya bilmir. İndi deyə bilərlər ki, təlim rus dilində olan məktəblərdə də həmin dərsliklərin tərcüməsidir. Düzdür, amma oradakı müəllimlər təkcə bu dərsliklərlə kifayətlənmir. Rusiya məktəblərindən alınmış dərsliklərdən də istifadə edirlər. Məktəbdən kənar, müstəqil işlərdə bu dərsliklərdən istifadə edirlər. Azərbaycan dilindən rus dilinə tərcümə edilmiş dərsliklər isə sadəcə olaraq, stol üzərində qalır. Dərsdə istifadə etdikləri həmin işlək və xalis rus dilində yazılmış dərsliklərdir. Bu cür amillər var və gələcəkdə bu barədə düşünmək lazımdır. Təlim Azərbaycan dilində olan siniflərdə də dərsliklərin asan, qavranılan dildə yazılması, şagirdlər üçün anlaşılan olması məsələsi həyata keçirilsə, həmçinin Azərbaycan bölməsi olan məktəblərdə ”baxım-görüm”, formalizm aradan qaldırılsa, düşünürəm ki, burada da keyfiyyəti qaldırmaq olar. Azərbaycan dilində oxuyanların hamısı elə deyil. Yaxşı məktəblərimiz də var. Azərbaycan dilli məktəblərin sayı çox olduğu üçün bu məsələ qabarır. Müəllimin keyfiyyəti məsələsi də var. Təlimi rus dilində olan məktəblərin müəllim keyfiyyəti yüksəkdir. Amma Azərbaycan dilində olanlarda yüksək deyil. Təsadüfi adamlar da var ki, müəllim işləyir. Bu cür hallar yığışdırılmalıdır”.