Pənah Hüseyn, sabiq baş nazir
Azərbaycan Kommunist partiyalarından təəssüf ki, hansının katibi olduğunu bilmədiyim hörmətli Ədalət Abdinovun musavat com- da mənim 9 may səhvim barədə yazısından gec, bu barədə məndən şərh istəniləndə xəbər tutdum. Lakin açığı, deyilən materiala baxanda hörmətli Ədalət müəllimin məndə nəyi səhv tutduğunu, nəyi təkzib etmək istədiyini anlaya bilmədim.
Mənim Elçibəy iqtidarının 9 may qələbə günün ləğv etdiyi iddialarına dair Ədalət Abdinovun toxunduğu hissədə dediklərimi bundan ibarət idi: “ Bu faktdır ki, 9 may 1992- ci il sentyabr ayında Azərbaycan Respublikasının dövlət bayramları haqqında qəbul edilən qanunda adı çəkilən 10 bayram sırasında yox idi. Lakin bu 10 bayram bütün bayramlar problemini əhatə etməyib, yalnız ölkə miqyasında qeyri – iş günü hesab edilən günləri müəyyənləşdirirdi. Həmin qanun 9 may qələbə gününü bayram kimi ləğv etmirdi. Qeyd edim ki, hələ Stalinin dövründən başlayaraq, 1948- ci ildən SSRİ – də 9 may Qələbə günü iş günü hesab olunmağa başlamışdı və həmin gün rəsmi təntənəli mərasimlər, tədbirlər, hərbi parad və s. 1965- ci ilə kimi təşkil edilmirdi. Demək olar ki, hamısı müharibə iştirakçıları, 9 may Qələbəsinin yaradıcıları, sərkərdələri olan SSRİ siyasi və hərbi rəhbərliyini yəqin ki, buna görə kimsə xəyanətdə ittiham etməz. İndi müşahidə etdiyimiz bayram forması 1965- ci ildən başlayaraq Brejnev tərəfindən tətbiq olunmuşdu.”
Göründüyü kimi mənim dediyim ondan ibarətdir ki, Elçibəy iqtidarı dövründə 9 mayın iş günü olmayan bayramlar siyahısına salınmaması, iddia olunduğu kimi, 9 mayın ləğvi anlamına gəlmirdi, necə ki, 1947 – ci ilin 23 dekabrında, Stalin donəmində, SSRİ Ali Sovetinin Fərmanı ilə 9 mayın qeyri iş günü statusunun ləğv edilib, iş günü elan edilməsi 9 may bayramının ləğvi və onun qeyd olunmaması kimi təqdim edilə və Stalinə qarşı ittiham kimi irəli sürülə bilməz.
Yeri gəlmişkən sonralar əlbəttə ki, bəziləri buna cəhd etmişlər və cəhd edirlər. Lakin özünün və tərəfdarlarının, Stalin bioqrafiyasının ən böyük tarixi nailiyyəti kimi qəbul etdiyi, Qələbəni gözdən salmaqda təqsirləndirmək o qədər absurddur ki, belə iddialar geniş yayıla bilmir. Abdinovun opponentlik etdiyi fikirlərimə gəldikdə isə bir daha təkrar edirəm. Məhz Stalin dönəmində, 1947 – ci ilin 26 dekabrında, SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə, 9 mayın qeyri iş günü elan edilməsi haqqında 8 may 1945- ci il tarixli Fərmanın müvafiq müddəası qüvvədən salınaraq 9 mayın qeyri iş günü statusu ləğv edilmiş, həmin gün iş günü elan olunmuşdur. 1965- ci ilə kimi yalnız 3 il, 1945 – 1947- ci illər də 9 may qeyri – iş günü şəraitində qeyd olunmuşdu. 1965- ci ilə qədər 9 may münasibəti ilə ümumiyyətlə cəmi 1 dəfə, 1945- ci ilin iyunun 24- də Qələbə paradı keçirilmiş, ölkənin siyasi və hərbi rəhbərliyinin tam heyətdə iştirakı ilə ümumdövlət mərasimi olaraq təntənəli bayram qəbul və s. təşkil edilmişdi. SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1947- ci il 23 dekabr Fərmanından 1965- ci ilə qədər qeydetmə əsas etibarı ilə 9 may günü rəsmi qəzetlərdə təntənəli məqalələrin verilməsi, lokal xarakterli yığıncaqlar və iri şəhərlərdə salyutla məhdudlaşırdı ki, Ə. Abdinov da bunun nümunələrini gətirir. 9 mayın, SSRİ də “Böyük Oktyabr Sosialist İnqilabı bayramı”ndan sönra ikinci rəsmi ümumdövlət bayramı statusuna, yəni indiki formada qeyd olunmasına deyildiyi kimi, yalnız Brejnev dönəmində başlanmışdır. 26 aprel 1965 ci ildə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyəti 9 mayın qeyri iş günü elan edilməsi haqqında Fərman verir. Həmin ildən başlayaraq Moskvada və müttəfiq respublika paytaxtlarınnda, qəhrəman şəhərlərdə hərbi paradların keçirilməsi bərpa olunur, Naməlum əsgərin məzarına, Lenin Mavzoleyinə dövlət rəhbərliyinin əklil qoyması, bir dəqiqəlik sükut, siyasi və ölkə rəhbərliyinin iştirakı ilə təntənəli gecə- qəbulların keçirilməsi və bu ayinlərin bütün ölkə miqyasında horizontal və şaquli vertikal üzrə kopyalanması (əklil qoymalar, görüşlər, və s formasında) tətbiq olunmağa başlayıb. Bütün bunlar ümumməlum və hamıya açıq informasiyalardır. Anlaşılmazlıq qalmaması üçün bəzi sənədlərin surətini əlavə edirəm. Mən əlbəttə ki, hörmətli Abdinova, vaxt ayırıb mənim fikirlərimə rəy bildirdiyinə görə təşəkkür edirəm. Lakin narahatam ki, onun bu təşəbbüskarlığı oxucuların diqqətini problemin mahiyyətindən, daha mühüm tərəflərindən və hədəflərindən yayındıra bilər. Tam səmimi bildirirəm ki, bizi bu məsələdə nə Stalin, nə də və xüsusən Azərbaycan kommunistləri ilə polemika ümumiyyətlə maraqlandırmır.
Təqdim olunan sənədlərin surətləri: