Humanitar böhranın idarə olunmasında Azərbaycan təcrübəsi Suriyada…

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev fevralın 4-də Londonda “Suriyaya və regiona dəstək” konfransında çıxışı zamanı 1990-cı illərin əvvəlində qonşu Ermənistan Azərbaycana qarşı təcavüz edəndə ölkəmizin humanitar fəlakət və böhrandan əziyyət çəkməsindən danışıb: “O zaman ölkəmiz çox gənc və kasıb idi.
Həmin vaxt adambaşına düşən qaçqın sayına görə ən yüksək göstərici olan səkkiz milyon əhalidən bir milyonu evsiz və işsiz qalaraq, yaşayış imkanlarından məhrum olmuşdur. Biz beynəlxalq humanitar təşkilatlara, xüsusilə tariximizin çətin məqamında bizə dəstək olan BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığına minnətdarıq”.
İlham Əliyev bildirib ki, bu gün Azərbaycan özü donor ölkədir: “Biz, Suriya qaçqınları da daxil olmaqla, maliyyə yardımını təmin edirik. 1994-cü ildə Azərbaycan ilə Ermənistan arasında atəşkəs rejimi müəyyən edilmişdir. Əfsuslar ki, o vaxtdan bəri danışıqlar masası ətrafında bu münaqişənin həlli ilə bağlı ciddi irəliləyişə nail olunmamışdır. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən dərhal və qeyd-şərtsiz çıxmasını tələb edən dörd qətnamə qəbul etməsinə baxmayaraq, 20 ildən artıqdır ki, Ermənistan tərəfindən bu qətnamələrə məhəl qoyulmur.
Lakin 1994-cü ildə atəşkəs razılığının əldə olunması bizə inkişaf etmək imkanını verdi. O vaxtdan bəri Azərbaycanın inkişafı çox sürətli olub. Biz demək olar ki, 250 min qaçqını lazımi ev şəraiti ilə təmin edə bildik. Bizdə, qaçqınlar da daxil olmaqla, 100 faiz savadlılıq səviyyəsi var. On il bundan əvvəl qaçqınların təxminən 70 faizi yoxsulluq şəraitində yaşayırdı. İndi isə qaçqınlar arasında yoxsulluq səviyyəsi yalnız 12 faiz təşkil edir. Ümumilikdə işsizlik və yoxsulluq 5 faizdir. Mən bu göstəriciləri nəyə görə sizin diqqətinizə çatdırıram? Çünki ölkə yalnız sabitlik və sülh şəraitində inkişaf edə və böyük çətinliklərin öhdəsindən gələ bilər.
Bu gün biz bir çox çıxışları və yardım çağırışlarını dinlədik. Azərbaycan Suriyada humanitar inkişafa artıq töhfə vermiş və verəcək ölkələr arasındadır. Lakin ən əsası sülh, atəşkəs, siyasi həllin tapılmasıdır. Yalnız bundan sonra iş yerləri açılacaq, təhsil istənilən səviyyədə olacaq və insanlar öz gələcəyinə inanmağa başlayacaqlar. Biz bu böyük iqtisadi və sosial çətinliklərdən əziyyət çəkmiş bir ölkə kimi buna necə nail olmağın yolunu bilirik. Biz iş yerlərinin yaradılmasında təcrübəmizi paylaşa bilərik. Son onillikdə Azərbaycanda 1,5 milyon iş yeri yaradılmışdır. Biz təhsil sahəsindəki təcrübəmizi də paylaşa bilərik.
Ölkəmizdə 3 mindən çox məktəb inşa edilmişdir və dediyim kimi, Azərbaycanda 100 faizlik savadlılıq səviyyəsinə nail olunmuşdur. Humanitar böhranın idarə olunması üzrə təcrübəmizi də paylaşa bilərik və biz bunu edəcəyik. Lakin ən önəmlisi sülhdür. Buna görə də Suriya böhranı üzrə siyasi həllin mümkün qədər tez tapılması bizim gündəliyimizdə duran bir nömrəli məsələdir. Əminəm ki, bu gün apardığımız müzakirələr həmin siyasi həllin tapılmasında öz vacib rolunu oynayacaqdır. Bu gün Azərbaycan əsaslı maliyyə və iqtisadi potensialı olan bir ölkə kimi buna sülh deyil, yalnız atəşkəs şəraitində nail ola bilmişdir.
Əlbəttə ki, biz Suriyadakı bacı və qardaşlarımıza dəstək olmaqda davam edəcəyik. Biz Suriya qaçqınlarını qəbul etmək üçün üzərinə belə böyük bir yükü götürən ölkələrə minnətdarıq. Bir daha qeyd etmək istəyirəm, biz buraya sülhü və bu cür dəyərləri təşviq etmək üçün gəlmişik. Bu baxımdan Azərbaycan öz vacib rolunu oynamağa davam edəcəkdir”.
Prezidentin vəziyyətdən çıxış yolu kimi Azərbaycan təcrübəsindən yararlanmağı təklif etməsinə münasibət necədir?
Ətrafında 40-a yaxın QHT-ni birləşdirən “Qarabağ” QHT Koalisiyasının rəhbəri Vüqar Qadirov qəzetimizə açıqlamasında bildirdi ki, bu gün qaçqınlarla bağlı yaranan vəziyyət doğrudan da acınacaqlıdır:

“Bizim bir dövlət olaraq bu sahədə geniş təcrübəmiz var. Bu gün Avropanın bütün ölkələrini əhatə edən qaçqın sayı ilə bağlı problemi biz 20 il bundan əvvəl yaşamışıq. Deyərdim ki, həmin sınaqdan alnıaçıq çıxmışıq. Həmin problemlə üzləşməyimiz iqtisadiyyatımızın zəif vaxtına təsadüf edib. Yenə də, çətinliklə olsa da, problemə sinə gərə bildik. İqtisadiyyatımız güclənəndən sonra dövlət hesabına qaçqın şəhərcikləri salındı, məcburi köçkünlər kommunal xərcləri ödəməkdən azad edilib. Bir sözlə, həmin kateqoriya insanlara hər yerdə güzəşt olunur. Təəssüflər olsun ki, biz analoji vəziyyəti başqa ölkələrdə görmürük. Həmin dövlətlərin qaçqınları qəbul etmək üçün heç bir problemi yoxdur. İstər iqtisadi vəziyyətləri, istərsə də digər parametrləri buna tam imkan verir. Sadəcə, bir qədər Azərbaycanın təcrübəsinə baxıb örnək götürmələri məsləhətdir. Prezidentin fikirləri ilə tam razıyam ki, əvvəl sülhün bərqərar olmasına çalışmaq lazımdır.
Bu təmin olunacağı halda, heç kim öz doğma ocağını tərk edən deyil. Ölkə başçısı tam haqlı olaraq bildirib ki, biz bu böyük iqtisadi və sosial çətinliklərdən əziyyət çəkmiş bir ölkə kimi buna necə nail olmağın yolunu bilirik. Hesab edirəm ki, Azərbaycanın bu sahədə zəngin təcrübəsindən istifadənin dünya dövlətlərinə yalnız xeyri dəyə bilər”.

Məhəmmədəli QƏRİBLİ