Ana səhifə / Gündəm / Türkiyədə hərbi çevirilişlər –TARİX

Türkiyədə hərbi çevirilişlər –TARİX

21-ci əsrdə,  Cümhuriyyət tarixində Türkiyədə ilk hərbi çeviriliş 1960-cı ilin may ayında baş verib. Bu dövürdə Demokrat Partiya iqtidarda idi.  İnsan hüquq və azadlıqları uğrunda mübarizə fəallarının həbsi, bürokratiyanın əsas gücə çevrilməsi, avtoritar idarəetmə, iqtisadi tənəzzül  ziyalılar və hərbiçilərin narazılığına səbəb olmuşdu. Hakimiyyətə qarşı etirazlara reaksiya olaraq hökumət 1954-cü ildə KİV-in fəaliyyətini sərt tənzimləyən qanun qəbul etdi. “Ulus”, “Hüriyyət”, “Tərcüman” qəzetləri bağlandı. 1960-cı ilin yazında minlərlə insan Ankarada etiraz nümayişlərinə çıxdı. Mayın sonunda hərbiçilər hakim  Demokrat Partiyasının rəhbərlərini həbs etdi. 1961-ci ildə baş nazir Adnan Menderes asıldı. Onunla birgə maliyyə və xarici işlər naziri edam olundu.

1971-ci ildə ordu baş nazir Süleyman Dəmirəli istefaya getməyə məcbur etdi. Hərbiçilər Atatürk islahatlarını davam etdirəcək yeni hökumətin formalaşmasını tələb etdilər.Hakimiyyətə gələn texnokrat hökumət Konstitusiyaya dəyişiklik edərək, orduya xüsusi səlahiyyətlər verdi.

1980-ci ildə isə hərbiçilər solçu və sağçı qüvvələrin silahlı münaqişəsindən sonra hakimiyyəti ələ keçirdilər. 70-ci illərin sonunda ölkədə siyasi bölünmə və münaqişələr pik həddinə çatmışdı. 10 il ərzində solçu-sağçı toqquşmalarında ölənlərin sayı 5 mini keçmişdi. 1980-ci il hərbi çevrilişindən əvvəl ölkənin onlarla vilayətində artıq hərbi vəziyyət elan olunmuşdu. Hökumətin devrilməsindən sonra general Kenan Evren başda olmaqla hərbiçilər hakimiyyəti götürdülər. 1980-1983-cü illər ərzində hərbiçilər ordunun səlahiyyətlərini artıran 800 qanunun qəbuluna nail oldular. Hərbi çevrilişdən sonra 230 min nəfər həbs edildi, 14 min nəfər vətəndaşlıqdan məhrum olundu.

1997-ci ildə hərbiçilər Türkiyənin baş naziri Nəcməddin Ərbakanı istefaya getməyə vadar etdilər.

2007-ci ildə AKP-nin hakimiyyətə gəlməsindən 5 il sonra Türkiyə Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahı mətbuat üçün açıqlama yayaraq ordunun “Atatürkçülüyə, dünyəviliyə və respublikanın təməl prinsiplərinə sözdə deyil, əməldə sadiq olduğunu” bəyan etdi. Bu addım  əsgərlərin hakimiyyə açıq təzyiqi, Ərdoğanı devirməyə hazırlıq  kimi dəyərləndirmişdi. Ərdoğan ordunun təzyiqləri qarşısında geri çəkilmədi və mövqeyini qorudu.  Bu açıqlamanın yayılmasında rolu olanlar isə istefaya göndərildi. Strateq.az

Həmçinin oxuyun

Rəis 6 saylı məntəqə tipli cəzaçəkmə müəsissəsini bazara çevirib

Son illər Penitensiar Xidmət sahəsində bəlli dəyişikliklərin şahidi olmaqdayıq. Müasir cəzaçəkmə müəssisələrinin tikiilərək istifadəyə verilməsi, …

Bir cavab yazın