Əhməd Qəşəmoğlu: “Akademiklər ali və orta məktəb dərsliklərinin hazırlanmasında fəal iştirak etməlidir”
Aygün Bağırova: “Bizim institutun əməkdaşları fəaldır”
Xuraman Xəlilova: “Akademiklərimizə, professorlarımıza ali və orta məktəblər üçün dərslik yazılması təklif…”
Vaqif Quliyev: “Ali və orta məktəb dərsliklərinə biz də öz töhfəmizi veririk”
Azərbaycan dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra təhsilimiz dünya təhsil sisteminə inteqrasiya yolunu tutdu. Sözsüz ki, yeni yaranacaq dərsliklər dünya standartları ilə ayaqlaşmalı idi. Bunun nəticəsində də yeni dərsliklər meydana çıxmağa başladı. Bu ayrı məsələdir ki, dərsliklərin dili, səviyyəsi, standartları hazırda daha çox tənqid edilir. Məsələ ilə bağlı ciddi narazılıqlar var. Bu öz yerində.
Əsas məsələlərdən biri yüksək çinli alimlərin dərsliklərin yazılmasında iştirak etməməsi ilə bağlıdır. Akademiklərin dərslik yazılışına maraq göstərməməsi uzun illərdir müzakirə mövzusu idi. Dəfələrlə bu barədə tənqidi fikirlər də mətbuatda yer alıb, elmi dairələrdə müzakirə edilib.
Bu mövzu yenidən gündəmə gəlib. AMEA-nın akademik katibi Rasim Əliquliyev AMEA-nın Rəyasət Heyətinin 2016-cı ildəki elmi və elmi-təşkilati fəaliyyətinə həsr olunan ümumi yığıncağında akademiklərin ali və orta məktəblər üçün dərslik yazmamasından gileylənib: “Akademiklər orta və ali təhsil müəssisələri üçün dərslik yazmır. AMEA-nın Rəyasət Heyətində üzvlərə dəfələrlə müraciət edilib ki, orta və ali təhsil müəssisələri üçün dərslik yazın. Lakin yazan yoxdur. Heç buna motivasiya da mövcud deyil”.
Akademik R.Əliquliyevin fikirlərini şərh edən ekspertlər bildirir ki, akademik katib haqlıdır. Amma akademiklərin, yüksək çinli alimlərin dərslik yazmaq məsələsində passivlik göstərməsinin bir sıra səbəbləri var.
Ekspertlər bildirir ki, akademiklərin elmi tədqiqata daha çox vaxt ayırması onların dərslik yazmasına ciddi maneçilik törədir. Digər səbəbə gəlincə, ekspertlərin fikrincə, akademiklərin əksəriyyəti təhsil müəssisələri ilə geniş əlaqəyə malik deyil, bu səbəbdən də məktəbin tələbindən xəbərsizdir.
Əlaqə saxladığımız AMEA institutlarından bizə məlumat verdilər ki, akademiklər dərslik yazmasa da, institutların əməkdaşları mütəmadi olaraq orta məktəb dərsliklərinin hazırlanmasında iştirak edir.
“Təhsil Nazirliyindən rəy üçün institutumuza dərsliklər…”
AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun elmi katibi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aygün Bağırova bizimlə söhbətində qeyd etdi ki, akademiklərin hansı səbəbdən dərslik yazmadığının səbəblərini bilmir. Bununla belə, o qeyd etdi ki, təmsil etdiyi elmi-tədqiqat institutunun əməkdaşları davamlı olaraq dərslik hazırlanmasında aktivlik göstərir: “Bizim institutun əməkdaşları fəaldır. Tez-tez Təhsil Nazirliyindən rəy üçün institutumuza dərsliklər göndərirlər. Biz o dərsliklərə ciddi yanaşırıq, rəy və fikirlərimizi bildiririk. Akademiklərin hansı səbəbdən dərslik yazmadığını bilmirəm. Amma əməkdaşlarımız mütəmadi olaraq bu sahəyə diqqət yetirir. Ali məktəblər üçün “Ədəbiyyat nəzəriyyəsi”, “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” kitablarını bizim alimlər yazıb. Ehtiyac olarsa, orta məktəb dərsliklərinin də yazılmasında iştirak edərlər”.
“Bizə göstəriş veriblər ki…”
AMEA-nın Botanika İnstitutunun elmi katibi, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Xuraman Xəlilovanın sözlərinə görə isə, təmsil etdiyi elmi-tədqiqat institutu hazırda magistrlər üçün dərsliklərin hazırlanması prosesinə başlayıb: “Bizim institutun özünün magistrləri var. Bizə göstəriş veriblər ki, onlar üçün dərsliklər hazırlayaq. Hazırda bu proses həyata keçirilir. Əgər akademiklərimizə, professorlarımıza ali və orta məktəblər üçün dərslik yazılması təklif, yaxud sifariş edilərsə, əməkdaşlarımız bu işə dəstək olmağa hazırdır”.
“Ali və orta məktəb dərsliklərinə…”
AMEA-nın Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunun direktor müavini, fizika-riyaziyyat üzrə elmlər doktoru, professor Vaqif Quliyev “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, təmsil etdiyi institut mütəmadi olaraq ali və orta məktəblərlə əlaqə saxlayır, dərsliklərin hazırlanmasında iştirak edir: “Biz institutumuzun direktoru Misir Mərdanovun rəhbərliyi ilə bu sahədə xeyli işlər görmüşük, görməkdə də davam edirik. Ali və orta məktəb dərsliklərinə biz də öz töhfəmizi veririk. Həftədə bir dəfə orta məktəblərin fəal şagirdləri üçün kurslar təşkil edirik. Onlar gəlib burada bizim alimlərimizin mühazirələrində iştirak edir. Təhsil Nazirliyi bizim sahəmizlə bağlı dərslikləri rəy üçün bura göndərir. Biz də, öz növbəmizdə, dərsliklərlə tanış olur, onlara rəy veririk. Dərslikləri müzakirə edirik”.
“Akademiklər dərsliklərdə olan spesifik…”
AMEA-nın əməkdaşı professor Əhməd Qəşəmoğlu bizimlə söhbətində R.Əliquliyevin irəli sürdüyü məsələnin olduqca ciddi olduğunu bildirdi. Alim qeyd etdi ki, əvvəlki dönəmlərdə Elmlər Akademiyasında çalışan alimlər orta və ali məktəblər üçün dərslik yazılmasında daha aktiv idi. Alim bildirir ki, bu gün onların bu sahəyə müdaxilə edə bilməməsinin səbəbləri var: “Dərslik yazılması sistemində sürətlə elə dəyişikliklər gedir ki, AMEA-nın akademikləri, yaxud aparıcı alimləri bu dəyişikliklər barədə kifayət qədər məlumata malik deyil. Onların əksəriyyəti çox məsələdən xəbərsizdir. Akademiklər dərsliklərdə olan spesifik dəyişiklikləri elə də dərindən bilmir. Ona görə də hansı alim ki, bu gün ali məktəblərdə dərs deyir, orta məktəblərlə əlaqəsi var, onlar dərslik yaza bilər. Digər tərəfdən də, dərsliklərin yazılmasını onlara sifariş vermirlər. Təəssüflər olsun ki, bəzən ali və orta məktəb dərsliklərinin yazılması üçün sifarişlər tanışlıq yolu ilə verilir. Demək istəyirəm ki, akademiklərin dərslik yazmamasının kökündə bir sıra faktorlar dayanır. Səbəblərdən biri AMEA-nın akademiklərinin müasir təhsil barədə lazımi qədər informasiyaya malik olmamasıdır. Başqa tərəfdən, dərsliklərin yazılmasında müəyyən subyektivliklər var”.
Ə.Qəşəmoğlu vurğuladı ki, dərslik hazırlanmasının bəzi hallarda peşəkarlara deyil, sifarişçinin özünün yaxından tanıdığı şəxslərə verilməsi analoji problemin yaranmasına gətirib çıxarır. “Belə halda da akademiklər kənarda qalır. Nazirlik, idarə, yəni dərslik sifariş verən qurumlar akademiklərlə özləri əlaqə yaratmalıdır. Onlarla əlaqəni elə qurmalıdır ki, akademiklər bu işə qoşulsun. Akademiklərlə görüşüb dərslikləri müzakirə etməlidirlər, onları bu işə həvəsləndirməlidirlər ki, dərslik yazılmasına nail olunsun. Deyim ki, indi dərslik yazılması işinin akademiklərə tapşırılmasına nə o idarələr, nə də akademiklər özləri can atır. Amma bu vacib məsələdir. Akademiklər ali və orta məktəb dərsliklərinin hazırlanmasında fəal iştirak etməlidir”-deyə Ə.Qəşəmoğlu qeyd etdi.
Bəzi ekspertlər bildirir ki, AMEA akademiklərinin ali və orta məktəb dərsliklərinin hazırlanmasında iştirak etməməsinin əsas səbəblərindən biri onların ali və orta məktəblərlə əlaqəsinin zəif olmasıdır. Yəni vaxtilə böyük dilçi alimlər, ədəbiyyatşünaslar, fiziklər, kimyaçılar, bioloqlar, coğrafiyaçılar və s. özləri ali məktəblərdə dərs dedikləri üçün, dövrün tələblərinə uyğun maraqlı dərsliklər yarada bilirdi. Ekspertlər qeyd edir ki, akademiklərin məktəblərdən uzaq düşməsi onların günün tələblərinə uyğun dərslik yazması məsələsini arxa plana atır. Başqa bir səbəb kimi ekspertlər onu göstərir ki, dərslik müəlliflərinə ödənən qonorar yüksək səviyyədə olmadığı üçün, akademiklər bu məsələyə ürək qızdırmır.
Bəzi ekspertlər qeyd edir ki, AMEA rəhbərliyinin sonuncu kəskin iradından sonra tədrisə bağlı olan akademiklərin ali və orta məktəblər üçün dərslik yazacaqlarına ümid etmək olar.
İradə SARIYEVA