Ana səhifə / Gündəm / Aka­de­mik­lər ni­yə dərs­lik yaz­mır?

Aka­de­mik­lər ni­yə dərs­lik yaz­mır?

Əh­məd Qə­şə­moğ­lu: “Aka­de­mik­lər ali və or­ta mək­təb dərs­lik­lə­ri­nin ha­zır­lan­ma­sın­da fə­al iş­ti­rak et­mə­li­dir”
Ay­gün Ba­ğı­ro­va: “Bi­zim ins­ti­tu­tun əmək­daş­la­rı fə­al­dır”
Xu­ra­man Xə­li­lo­va: “Aka­de­mik­lə­ri­mi­zə, pro­fes­sor­la­rı­mı­za ali və or­ta mək­təb­lər üçün dərs­lik ya­zıl­ma­sı tək­lif…”
Va­qif Qu­li­yev: “Ali və or­ta mək­təb dərs­lik­lə­ri­nə biz də öz töh­fə­mi­zi ve­ri­rik”

Azər­bay­can döv­lət müs­tə­qil­li­yi əl­də et­dik­dən son­ra təh­si­li­miz dün­ya təh­sil sis­te­mi­nə in­teq­ra­si­ya yo­lu­nu tut­du. Söz­süz ki, ye­ni ya­ra­na­caq dərs­lik­lər dün­ya stan­dart­la­rı ilə ayaq­laş­ma­lı idi. Bu­nun nə­ti­cə­sin­də də ye­ni dərs­lik­lər mey­da­na çıx­ma­ğa baş­la­dı. Bu ay­rı mə­sə­lə­dir ki, dərs­lik­lə­rin di­li, sə­viy­yə­si, stan­dart­la­rı ha­zır­da da­ha çox tən­qid edi­lir. Mə­sə­lə ilə bağ­lı cid­di na­ra­zı­lıq­lar var. Bu öz ye­rin­də.
Əsas mə­sə­lə­lər­dən bi­ri yük­sək çin­li alim­lə­rin dərs­lik­lə­rin ya­zıl­ma­sın­da iş­ti­rak et­mə­mə­si ilə bağ­lı­dır. Aka­de­mik­lə­rin dərs­lik ya­zı­lı­şı­na ma­raq gös­tər­mə­mə­si uzun il­lər­dir mü­za­ki­rə möv­zu­su idi. Də­fə­lər­lə bu ba­rə­də tən­qi­di fi­kir­lər də mət­bu­at­da yer alıb, el­mi dai­rə­lər­də mü­za­ki­rə edi­lib.
Bu möv­zu ye­ni­dən gün­də­mə gə­lib. AMEA-nın aka­de­mik ka­ti­bi Ra­sim Əli­qu­li­yev AMEA-nın Rə­ya­sət He­yə­ti­nin 2016-cı il­də­ki el­mi və el­mi-təş­ki­la­ti fəa­liy­yə­ti­nə həsr olu­nan ümu­mi yı­ğın­ca­ğın­da aka­de­mik­lə­rin ali və or­ta mək­təb­lər üçün dərs­lik yaz­ma­ma­sın­dan gi­ley­lə­nib: “Aka­de­mik­lər or­ta və ali təh­sil mü­əs­si­sə­lə­ri üçün dərs­lik yaz­mır. AMEA-nın Rə­ya­sət He­yə­tin­də üzv­lə­rə də­fə­lər­lə mü­ra­ci­ət edi­lib ki, or­ta və ali təh­sil mü­əs­si­sə­lə­ri üçün dərs­lik ya­zın. La­kin ya­zan yox­dur. Heç bu­na mo­ti­va­si­ya da möv­cud de­yil”.
Aka­de­mik R.Əli­qu­li­ye­vin fi­kir­lə­ri­ni şərh edən eks­pert­lər bil­di­rir ki, aka­de­mik ka­tib haq­lı­dır. Am­ma aka­de­mik­lə­rin, yük­sək çin­li alim­lə­rin dərs­lik yaz­maq mə­sə­lə­sin­də pas­siv­lik gös­tər­mə­si­nin bir sı­ra sə­bəb­lə­ri var.
Eks­pert­lər bil­di­rir ki, aka­de­mik­lə­rin el­mi təd­qi­qa­ta da­ha çox vaxt ayır­ma­sı on­la­rın dərs­lik yaz­ma­sı­na cid­di ma­ne­çi­lik tö­rə­dir. Di­gər sə­bə­bə gə­lin­cə, eks­pert­lə­rin fik­rin­cə, aka­de­mik­lə­rin ək­sə­riy­yə­ti təh­sil mü­əs­si­sə­lə­ri ilə ge­niş əla­qə­yə ma­lik de­yil, bu sə­bəb­dən də mək­tə­bin tə­lə­bin­dən xə­bər­siz­dir.
Əla­qə sax­la­dı­ğı­mız AMEA ins­ti­tut­la­rın­dan bi­zə mə­lu­mat ver­di­lər ki, aka­de­mik­lər dərs­lik yaz­ma­sa da, ins­ti­tut­la­rın əmək­daş­la­rı mü­tə­ma­di ola­raq or­ta mək­təb dərs­lik­lə­ri­nin ha­zır­lan­ma­sın­da iş­ti­rak edir.
“Təh­sil Na­zir­li­yin­dən rəy üçün ins­ti­tu­tu­mu­za dərs­lik­lər…”
AMEA-nın Ni­za­mi Gən­cə­vi adı­na Ədə­biy­yat İns­ti­tu­tu­nun el­mi ka­ti­bi, fi­lo­lo­gi­ya üz­rə fəl­sə­fə dok­to­ru Ay­gün Ba­ğı­ro­va bi­zim­lə söh­bə­tin­də qeyd et­di ki, aka­de­mik­lə­rin han­sı sə­bəb­dən dərs­lik yaz­ma­dı­ğı­nın sə­bəb­lə­ri­ni bil­mir. Bu­nun­la be­lə, o qeyd et­di ki, təm­sil et­di­yi el­mi-təd­qi­qat ins­ti­tu­tu­nun əmək­daş­la­rı da­vam­lı ola­raq dərs­lik ha­zır­lan­ma­sın­da ak­tiv­lik gös­tə­rir: “Bi­zim ins­ti­tu­tun əmək­daş­la­rı fə­al­dır. Tez-tez Təh­sil Na­zir­li­yin­dən rəy üçün ins­ti­tu­tu­mu­za dərs­lik­lər gön­də­rir­lər. Biz o dərs­lik­lə­rə cid­di ya­na­şı­rıq, rəy və fi­kir­lə­ri­mi­zi bil­di­ri­rik. Aka­de­mik­lə­rin han­sı sə­bəb­dən dərs­lik yaz­ma­dı­ğı­nı bil­mi­rəm. Am­ma əmək­daş­la­rı­mız mü­tə­ma­di ola­raq bu sa­hə­yə diq­qət ye­ti­rir. Ali mək­təb­lər üçün “Ədə­biy­yat nə­zə­riy­yə­si”, “Azər­bay­can ədə­biy­ya­tı ta­ri­xi” ki­tab­la­rı­nı bi­zim alim­lər ya­zıb. Eh­ti­yac olar­sa, or­ta mək­təb dərs­lik­lə­ri­nin də ya­zıl­ma­sın­da iş­ti­rak edər­lər”.
“Bi­zə gös­tə­riş ve­rib­lər ki…”
AMEA-nın Bo­ta­ni­ka İns­ti­tu­tu­nun el­mi ka­ti­bi, bio­lo­gi­ya üz­rə fəl­sə­fə dok­to­ru Xu­ra­man Xə­li­lo­va­nın söz­lə­ri­nə gö­rə isə, təm­sil et­di­yi el­mi-təd­qi­qat ins­ti­tu­tu ha­zır­da ma­gist­rlər üçün dərs­lik­lə­rin ha­zır­lan­ma­sı pro­se­si­nə baş­la­yıb: “Bi­zim ins­ti­tu­tun özü­nün ma­gist­rlə­ri var. Bi­zə gös­tə­riş ve­rib­lər ki, on­lar üçün dərs­lik­lər ha­zır­la­yaq. Ha­zır­da bu pro­ses hə­ya­ta ke­çi­ri­lir. Əgər aka­de­mik­lə­ri­mi­zə, pro­fes­sor­la­rı­mı­za ali və or­ta mək­təb­lər üçün dərs­lik ya­zıl­ma­sı tək­lif, ya­xud si­fa­riş edi­lər­sə, əmək­daş­la­rı­mız bu işə dəs­tək ol­ma­ğa ha­zır­dır”.
“Ali və or­ta mək­təb dərs­lik­lə­ri­nə…”
AMEA-nın Ri­ya­ziy­yat və Me­xa­ni­ka İns­ti­tu­tu­nun di­rek­tor müa­vi­ni, fi­zi­ka-ri­ya­ziy­yat üz­rə elm­lər dok­to­ru, pro­fes­sor Va­qif Qu­li­yev “Ba­kı-Xə­bər”ə açıq­la­ma­sın­da bil­dir­di ki, təm­sil et­di­yi ins­ti­tut mü­tə­ma­di ola­raq ali və or­ta mək­təb­lər­lə əla­qə sax­la­yır, dərs­lik­lə­rin ha­zır­lan­ma­sın­da iş­ti­rak edir: “Biz ins­ti­tu­tu­mu­zun di­rek­to­ru Mi­sir Mər­da­no­vun rəh­bər­li­yi ilə bu sa­hə­də xey­li iş­lər gör­mü­şük, gör­mək­də də da­vam edi­rik. Ali və or­ta mək­təb dərs­lik­lə­ri­nə biz də öz töh­fə­mi­zi ve­ri­rik. Həf­tə­də bir də­fə or­ta mək­təb­lə­rin fə­al şa­gird­lə­ri üçün kurs­lar təş­kil edi­rik. On­lar gə­lib bu­ra­da bi­zim alim­lə­ri­mi­zin mü­ha­zi­rə­lə­rin­də iş­ti­rak edir. Təh­sil Na­zir­li­yi bi­zim sa­hə­miz­lə bağ­lı dərs­lik­lə­ri rəy üçün bu­ra gön­də­rir. Biz də, öz növ­bə­miz­də, dərs­lik­lər­lə ta­nış olur, on­la­ra rəy ve­ri­rik. Dərs­lik­lə­ri mü­za­ki­rə edi­rik”.
“Aka­de­mik­lər dərs­lik­lər­də olan spe­si­fik…”
AMEA-nın əmək­da­şı pro­fes­sor Əh­məd Qə­şə­moğ­lu bi­zim­lə söh­bə­tin­də R.Əli­qu­li­ye­vin irə­li sür­dü­yü mə­sə­lə­nin ol­duq­ca cid­di ol­du­ğu­nu bil­dir­di. Alim qeyd et­di ki, əv­vəl­ki dö­nəm­lər­də Elm­lər Aka­de­mi­ya­sın­da ça­lı­şan alim­lər or­ta və ali mək­təb­lər üçün dərs­lik ya­zıl­ma­sın­da da­ha ak­tiv idi. Alim bil­di­rir ki, bu gün on­la­rın bu sa­hə­yə mü­da­xi­lə edə bil­mə­mə­si­nin sə­bəb­lə­ri var: “Dərs­lik ya­zıl­ma­sı sis­te­min­də sü­rət­lə elə də­yi­şik­lik­lər ge­dir ki, AMEA-nın aka­de­mik­lə­ri, ya­xud apa­rı­cı alim­lə­ri bu də­yi­şik­lik­lər ba­rə­də ki­fa­yət qə­dər mə­lu­ma­ta ma­lik de­yil. On­la­rın ək­sə­riy­yə­ti çox mə­sə­lə­dən xə­bər­siz­dir. Aka­de­mik­lər dərs­lik­lər­də olan spe­si­fik də­yi­şik­lik­lə­ri elə də də­rin­dən bil­mir. Ona gö­rə də han­sı alim ki, bu gün ali mək­təb­lər­də dərs de­yir, or­ta mək­təb­lər­lə əla­qə­si var, on­lar dərs­lik ya­za bi­lər. Di­gər tə­rəf­dən də, dərs­lik­lə­rin ya­zıl­ma­sı­nı on­la­ra si­fa­riş ver­mir­lər. Tə­əs­süf­lər ol­sun ki, bə­zən ali və or­ta mək­təb dərs­lik­lə­ri­nin ya­zıl­ma­sı üçün si­fa­riş­lər ta­nış­lıq yo­lu ilə ve­ri­lir. De­mək is­tə­yi­rəm ki, aka­de­mik­lə­rin dərs­lik yaz­ma­ma­sı­nın kö­kün­də bir sı­ra fak­tor­lar da­ya­nır. Sə­bəb­lər­dən bi­ri AMEA-nın aka­de­mik­lə­ri­nin müa­sir təh­sil ba­rə­də la­zı­mi qə­dər in­for­ma­si­ya­ya ma­lik ol­ma­ma­sı­dır. Baş­qa tə­rəf­dən, dərs­lik­lə­rin ya­zıl­ma­sın­da mü­əy­yən sub­yek­tiv­lik­lər var”.
Ə.Qə­şə­moğ­lu vur­ğu­la­dı ki, dərs­lik ha­zır­lan­ma­sı­nın bə­zi hal­lar­da pe­şə­kar­la­ra de­yil, si­fa­riş­çi­nin özü­nün ya­xın­dan ta­nı­dı­ğı şəxs­lə­rə ve­ril­mə­si ana­lo­ji prob­le­min ya­ran­ma­sı­na gə­ti­rib çı­xa­rır. “Be­lə hal­da da aka­de­mik­lər kə­nar­da qa­lır. Na­zir­lik, ida­rə, yə­ni dərs­lik si­fa­riş ve­rən qu­rum­lar aka­de­mik­lər­lə öz­lə­ri əla­qə ya­rat­ma­lı­dır. On­lar­la əla­qə­ni elə qur­ma­lı­dır ki, aka­de­mik­lər bu işə qo­şul­sun. Aka­de­mik­lər­lə gö­rü­şüb dərs­lik­lə­ri mü­za­ki­rə et­mə­li­dir­lər, on­la­rı bu işə hə­vəs­lən­dir­mə­li­dir­lər ki, dərs­lik ya­zıl­ma­sı­na na­il olun­sun. De­yim ki, in­di dərs­lik ya­zıl­ma­sı işi­nin aka­de­mik­lə­rə tap­şı­rıl­ma­sı­na nə o ida­rə­lər, nə də aka­de­mik­lər öz­lə­ri can atır. Am­ma bu va­cib mə­sə­lə­dir. Aka­de­mik­lər ali və or­ta mək­təb dərs­lik­lə­ri­nin ha­zır­lan­ma­sın­da fə­al iş­ti­rak et­mə­li­dir”-de­yə Ə.Qə­şə­moğ­lu qeyd et­di.
Bə­zi eks­pert­lər bil­di­rir ki, AMEA aka­de­mik­lə­ri­nin ali və or­ta mək­təb dərs­lik­lə­ri­nin ha­zır­lan­ma­sın­da iş­ti­rak et­mə­mə­si­nin əsas sə­bəb­lə­rin­dən bi­ri on­la­rın ali və or­ta mək­təb­lər­lə əla­qə­si­nin zə­if ol­ma­sı­dır. Yə­ni vax­ti­lə bö­yük dil­çi alim­lər, ədə­biy­yat­şü­nas­lar, fi­zik­lər, kim­ya­çı­lar, bio­loq­lar, coğ­ra­fi­ya­çı­lar və s. öz­lə­ri ali mək­təb­lər­də dərs de­dik­lə­ri üçün, döv­rün tə­ləb­lə­ri­nə uy­ğun ma­raq­lı dərs­lik­lər ya­ra­da bi­lir­di. Eks­pert­lər qeyd edir ki, aka­de­mik­lə­rin mək­təb­lər­dən uzaq düş­mə­si on­la­rın gü­nün tə­ləb­lə­ri­nə uy­ğun dərs­lik yaz­ma­sı mə­sə­lə­si­ni ar­xa pla­na atır. Baş­qa bir sə­bəb ki­mi eks­pert­lər onu gös­tə­rir ki, dərs­lik mü­əl­lif­lə­ri­nə ödə­nən qo­no­rar yük­sək sə­viy­yə­də ol­ma­dı­ğı üçün, aka­de­mik­lər bu mə­sə­lə­yə ürək qız­dır­mır.
Bə­zi eks­pert­lər qeyd edir ki, AMEA rəh­bər­li­yi­nin so­nun­cu kəs­kin ira­dın­dan son­ra təd­ri­sə bağ­lı olan aka­de­mik­lə­rin ali və or­ta mək­təb­lər üçün dərs­lik ya­za­caq­la­rı­na ümid et­mək olar.

İra­də SA­RI­YE­VA

Həmçinin oxuyun

Rəis 6 saylı məntəqə tipli cəzaçəkmə müəsissəsini bazara çevirib

Son illər Penitensiar Xidmət sahəsində bəlli dəyişikliklərin şahidi olmaqdayıq. Müasir cəzaçəkmə müəssisələrinin tikiilərək istifadəyə verilməsi, …

Bir cavab yazın