Biz bu “ölülərlə” nə edəcəyik? – ŞƏRH

“Hər 100 min avtomobili istismardan yığışdırmaq 100 min nəfər vətəndaşın işsiz qalması deməkdir”

Azərbaycanda 1.402 milyon nəqliyyat vasitəsi qeydiyyata alınıb, onlardan 35%-i 10 il, 23%-i 20 il, 19.1%-i 30 ildən çoxdur ki, istismardadır. Vətəndaşlar getdikcə istifadə edilmiş avtomobilləri alırlar, bu da avtomobil parkını yeniləməyə imkan vermir.

Bu barədə AYNA-ya Davamlı İnkişaf Tədqiqatı Mərkəzinin (DİTM) sədri Nəriman Ağayev açıqlama verib. O deyib ki, 2019-cu ildə gömrük rüsumları artırıldıqdan sonra, bir müddət avtomobil bazarında aktivlik azalıb, lakin sonra normal vəziyyətinə qayıdıb.

“Vətəndaşlarımız, ümumiyyətlə alman və yapon avtomobillərini daha çox alırlar. Rus avtomobilləri gənclər arasında, xüsusən də tam ötürücülü “Niva”, “VAZ” və “Lada” ilə məşhurdur. Səbəb əlverişli qiymətdir və təmir etmək daha asandır, onlar üçün komponentlər ucuzdur”, – ekspert bildirib.

Onun sözlərinə görə, yeni avtomobillər artıq əksəriyyətin imkanlarından kənardadır: “Bu cür avtomobilləri almaq üçün insanların yaxşı kredit şərtlərinə ehtiyacları var. Məsələn, kreditlə bir maşın almaq üçün, onun ümumi dəyərinin 45%-ni ödəməli olacaqsınız ki, bu da böyük bir məbləğdir. Vətəndaşların müəyyən faizi gömrük rəsmiləşdirməsinə qənaət edərək Gürcüstan nömrəli avtomobillər alır. Ancaq bu, dövlət üçün xeyirli deyil, çünki maşınlar çoxdur və vergi daxilolmaları artmır. Gürcüstan logistika mərkəzinə çevrilib, orada avtomobillər və ehtiyat hissələri uğurla satılır. Bunun üçün daha əlverişli şərtləri var, belə yüksək vergilər yoxdur”.

N.Ağayev, Azərbaycanda ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması, yerli avtomobil sənayesinin stimullaşdırılması məqsədi ilə köhnə avtomobillərin sıradan çıxarılmasına dair Dövlət Proqramının hazırlanması təklifinə də münasibət bildirib: “Bu barədə dəfələrlə müzakirələr aparılıb. Başlanğıc üçün yüz min köhnə avtomobili, xüsusən də taksiləri istismardan yığışdırmaq lazım olduğu güman edilirdi. Ancaq bu vəziyyətdə 100 min kişi işsiz qala bilər, çünki avtomobili pul qazanmaq üçün yeganə yolu olan bir çox insan var. Üstəlik, necə işləyəcəyi barədə dəqiq bir təsəvvür olmadıqda, təkrar bir proqram haqqında necə danışmaq olar!?”

“Birincisi, bu vəziyyətdə minlərlə şinlə nə edəcəyiniz aydın deyil. İkincisi, köhnə maşınların özləri ilə nə edəcəyimizə qərar verməliyik, geri çevrilmə texnologiyamız yoxdur. Alimlərimiz, atıldıqdan sonra qalan qırıntılarla nə edəcəyimizi heç vaxt ağıllarına gətirmirdilər. Bəzi ölkələrdə dağlıq ərazilərdə asfalt döşənmək üçün istifadə olunur, bəzilərində hazır məhsullar istehsal olunur. Lakin biz keçmiş SSRİ ölkələri haqqında deyil, inkişaf etmiş ölkələr haqqında danışırıq. Doğrudur, Rusiyada ekoloji proqram çərçivəsində buna bənzər bir iş görməyə başladılar, amma bu, nəhəng bir ölkənin həcmində okeanda bir damla kimi bir şeydir”, – Mərkəz rəhbəri vurğulayıb.

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli də AYNA əməkdaşı ilə söhbətində mövzu üzrə fikirlərini səsləndirib: “Bizdə avtomobil istehsalı yoxdur, yalnız az miqdarda yığılır və bunun heç bir mənası yoxdur. Əksinə, valyuta, detalları aldığımız ölkələrə axır. Buna görə avtomobil idxalına gömrük rüsumlarının qaldırılmasında heç bir məntiq yoxdur. Bəli, köhnə avtomobillər idxal olunursa, buna bənzər bir tədbir görülür, ancaq elektrikli avtomobillər və hibrid avtomobillər tamamilə gömrük rüsumlarından azad edilməlidir. Avro 5 və Avro 6 standartlarına cavab verən və ya idxal vergisindən azad edilən, yaxud minimuma endirilən yeni avtomobillər də rüsumdan azad edilməlidir”.

Cəfərlinin fikrincə, bu, təkcə iqtisadi problem deyil, millətin sağlamlığına da aiddir: “Birincisi, yeni avtomobillər ekoloji cəhətdən daha təmizdir, ikincisi, daha inkişaf etmiş təhlükəsizlik sistemləri ilə təchiz olunub ki, bu da sürücü və sərnişinlərin qəzadan sağ çıxma şanslarını artırır. Köhnə avtomobillərdə qəzada ölüm ehtimalı daha yüksəkdir. İndi getdikcə köhnə maşınları alırlar və avtomobil parkı qocalır. Bu, iqtisadi, ekoloji cəhətdən təmiz və sosial yanaşma deyil”.

Ekspert, hətta köhnə avtomobillərin istismarı üçün elan edilmiş proqramın uğuruna da inanmır: “Türkiyə və Rusiyada belə proqramlar var idi, lakin onların öz avtomobil sənayesi var. Türkiyədə ildə yarım milyon maşın istehsal edilir. Rusiyada həm yerli, həm də ortaq avtomobil istehsalı inkişaf edir”.