ƏLVİDA, KİTAB! – NADİR QULİYEV

Drayzerin “Maliyyəçi” romanının nəşriyyata təhvil verdim. Bu əsər çevirmiş olduğum 35-ci kitab idi. Artıq tərcüməçilik fəaliyyətimi dayandırmaq istəyirəm. Bu haqda naşirə də yazdım. Yorulmuşam. İstirahət etmək imkanlarım da yoxdur. Yorğunluğumu başqa işlər görmək hesabına çıxarmağa çalışacağam. Bu ölkədə mənə görə iş olmadığı üçün dilini bildiyim qonşu ölkələrdən birinə getmək istəyirəm. Oralarda məni nə gözlədiyini bilmirəm, amma gedəcəyəm. Ən azından peşman olub geri qayıda bilmək, “qədrini bilmədiyim günlərin” “həsrətini çəkmək” üçün.
Mən uşaqlıqdan yazıçı olmaq istəmişəm. Bunun bir səbəbi ədəbiyyata, kitaba maraq idisə, o biri də rüşvətə qarşı nifrətim idi. Çünki atamı məhz rüşvət verib-almağı yaxşı bacarmadığına görə işdən çıxartdılar və ondan sonra ailəmiz çox əziyyət çəkdi. Mən həmişə rüşvətsiz necə yaxşı yaşamağın yolları haqda düşünmüşəm və axırda qərara gəlmişəm ki, kitablarmdan aldığım qonorar bu imkanı verə bilər. Çünki sovet dövründə yazıçıların halal yolla babat yaşaması üçün az-çox şərait var idi. Tale elə gətirdi ki, onu da bizə öz əlimizlə yıxdırdılar.
Tərcüməçiliyi yazıçılıq yolunda bir mərhələ, yazı texnikamı təkmilləşdirmək üçün vasitə hesab etmişəm. Onunla daha çox məşğul olmağımın əsas səbəbi isə, cəmiyyətin yerli yazıçılardan çox əcnəbi müəlliflərə maraq göstərməsi, bu səbəbdən nəşriyyatların (yəni “Qanun” nəşriyyatının) tərcüməyə qonorar ödəməsi olub. Düzdür, bu qonorar az idi, amma heç olmamasından yaxşı idi.
Tərcüməçiliyi tərk etməyimə, bəlkə də, 5-10 nəfər təəssüflənəcək, amma bilirəm ki, bütövlükdə cəmiyyəti və dövləti narahat etməyəcək. Yəni əksəriyyətin vecinə olmayacaq. Bu təbiidir. Başqa cür olacağını zənn etsəydim, heç getməzdim də. Nəsimi demişkən, bu bazarda mənim matahımın müştərisi yoxdur, “bu matahı satmağa bir özgə bazar istərəm.”
Buna görə, özümdən başqa heç kəsi qınamıram. Gərək vaxtında məşğul olmağa başqa sənət, yaşamağa başqa ölkə, yazmağa başqa dil seçəydim. Amma kaş ki əlimdə olsaydı.
Bu iş bizdə ən azı rentabelli deyil. Yəni təxminən ucqar və kasıb bir dağ kəndində qızıl mağazası açmaq kimi bir şeydir. Bu kəndin sakinlərini özlərinə zinət əşyaları ala biləcək qədər varlandırmağa çalışmaqdansa, o dükanı oradan böyük və zəngin bir şəhərin mərkəzinə köçürmək daha ağıllı və real işdir.
Bu işə dövlət qayğısı lazımdır, dövlətin də başı başqa şeylərə qarışıb.
Həmkarlar inciməsin, ancaq mən artıq Azərbaycanda tərcümə, ədəbiyyat, ümumiyyətlə yazı-pozuyla məşğul olmağı özüm üçün ciddi fəaliyyət növü saymıram. Əvvəlki bütün ümidlərim puç olub. Spekulyasiya isə mənlik deyil. Zatən ədəbiyyat spekulyasiya sevməz.
Mənim hazırda Rusiyada və ya Türkiyədə tərcüməçi, yazar kimi çalışmaq imkanım yoxdur. Çünki o dillərdən doğma dilim səviyyəsində istifadə edə bilmirəm. Ömür vəfa etsə, bəlkə də, 4-5 ilə öyrənə bilərəm. Amma bunu gələcək göstərəcək.
Mən öz gedişimi böyük itki də saymıram. Maşallah, gənc tərcüməçilərimiz də yetişir, yazarlarımız da. Təki xalqımıza və özlərinə faydalı ola bilsinlər. Mən bura qədər bacardım. Xalqım məni saxlaya, dövlətim də yardım edə bilmir, ya da istəmir.
Mənə çox ağırdır, amma başqa yolum da yoxdur. Tərcümələrimi, kitabımı, yazılarımı oxuyub bəyənənlərdən mənə dua etmələrini xahiş edirəm. Bəyənməyənlərdən üzr istəyirəm, çünki hər şey məndən asılı olmayıb.