Azinforum.az İnformasiya Portalı Onlayn Xəbər Portalı
Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsi tərəfindən Bakının kompüter dükanlarında növbəti reyd keçirilib.
Azinforum.az-ın Report.az-a istinadən verdiyi xəbərə görə, reyd “Microsoft” proqram təminatı üzrə müəllif hüquqlarının pozulması hadisələrinin araşdırılması çərçivəsində bundan öncə aparılan öncədən qurulmuş pirat proqram təminatlı kompüterlərin yoxlanması və sınaq tədarükünün ardı olaraq baş tutub. Polis tərəfindən növbəti reyd aprel ayında sübutların toplanması və sonradan “Microsoft”a məxsus müəllif hüquqlarının pozulması, pirat proqram təminatının yayılması üzrə cinayət işinin açılması üçün keçirilib.
Yoxlama zamanı Bakıda fəaliyyət göstərən ticarət obyektlərindən birində öncədən “Microsoft” proqram təminatı quraşdırılmış və piratçılıq əlamətləri müşahidə olunan üç kompüter müsadirə olunub. Bundan başqa, yoxlama prosesində proqramların pirat nüsxələrinin quraşdırılması üçün istifadəsi ehtimal olunan bir neçə informasiya daşıyıcısı da müsadirə edilib. Hazırda müsadirə olunmuş əmlakın ekspertizası keçirilir və görüləcək hüquqi tədbirlərlə bağlı məsələlər həll olunur.
Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında qanunvericiliyə əsasən, pirat proqram təminatının istifadəsi və ya hər hansı formada yayılması müəllif hüquqlarının pozulmasıdır. Bu, cinayət, inzibatı və ya mülki məsuliyyətə, hətta həbs müddətinə gətirib çıxara bilər.
Növbəti reydin keçirilməsinə başlıca əsas cari ilin mart ayında kompüter bazarında aparılan yoxlamaların nəticələri olub. Belə ki, nəticələrə əsasən, yoxlama aparılan ticarət obyektlərinin yarısında pirat proqram təminatı quraşdırılmış kompüter texnikasının açıq şəkildə satışı və işçi heyəti tərəfindən pirat proqram təminatının bilavasitə mağazada quraşdırılması halları aşkarlanıb.
“Azərbaycanda kompüter piratçılığının yüksək göstəricisinin başlıca səbəbi həm satıcıların, həm də alıcıların lisenziyasız proqram təminatından istifadənin ziyanı haqqında hüquqi maariflənmə səviyyələrinin aşağı olmasıdır. Proqram təminatının pirat nüsxəsinin təhlükəli tərəfi odur ki, bu cür proqramların başlanğıc kodları və sistem faylları cinayətkarlar tərəfindən qərəzli şəkildə modifikasiya oluna, tərkibində təhlükəli virus və “qoşmalar” yerləşdirilə bilər. Lisenziyasız proqram təminatının əldə edilməsi ilkin olaraq maddi baxımdan qənaətcil görünsə də, istifadəçilər üçün daha təhlükəli itkilərə və proqram təminatına olan müəllif hüquqlarının pozulmasına görə hüquqi məsuliyyətə səbəb ola bilər”, – deyə “Microsoft Azerbaijan” şirkətinin baş direktoru Rüfət Hacıəlibəyov qeyd edib.
Proqramların pirat nüsxələrinin yayılması ilə məşğul olan satıcılar müəllif hüquqlarının qorunması ilə bağlı qanun pozuntusuna yol verməklə yanaşı, kompüter alıcılarını vergi qanunvericiliyini pozmağa da sövq edə bilərlər. Proqram təminatı qanuni yolla əldə olunmadıqda, müəssisənin balansına daxil edilə bilməz və bununla da fiskal və vergi orqanlarının yoxlamaları zamanı əlavə risk yaranır.
Yoxlamaların nəticələrinə əsasən, 30% hallarda müştərilərə “Windows” əməliyyat sisteminin “nümayiş üçün olan versiyalar”ı təklif olunur, 40% hallarda isə satış nümayəndəsi istənilən proqram təminatını əlavə ödəniş əsasında quraşdırılmasını təklif edir.
Satıcılar kompüter alıcılarının maariflənmə səviyyəsinin aşağı olmasından sui-istifadə edərək onlara məhsulun “nümayiş üçün olan versiyalar”nı təklif edirlər, hansı ki, əslində məhsulun modifikasiya olunmuş nüsxəsidir. “Microsoft” xüsusi hallar istisna olmaqla, əməliyyat sistemlərinin və ofis proqram paketlərinin “nümayiş üçün olan versiyalar”nın pərakəndə satış şəbəkələrində yayılmasını həyata keçirmir. Kompüterin korpusunun üzərində məhsulun orijinallığını təsdiq edən sertifikatın və ya müvafiq sənədlərin, o cümlədən proqramın quraşdırılma daşıyıcısının aktivasiya kodu ilə olmaması məhsulun həqiqiliyi və satıcının proqram quraşdırılmasını həyata keçirmək üçün səlahiyyətli olduğu barədə şübhələr doğurur.
Pirat nüsxələrin növbəti dəfə kompüterə quraşdırılması üçün əsas mənbə qismində internet çıxış edir. IDC mütəxəssisləri qeyd edirlər ki, proqram təminatının pirat nüsxələrinin yayılması ilə məşğul olan saytlardan proqram yükləyərkən bu saytların 76%-i birbaşa olaraq kompüterə zərərverici proqram təminatını quraşdırmağa çalışır. Bununla belə, saytların 53%-i kompüterləri məlumat toplayıb cinayətkarlara ötürən və uzun müddət nəzərə çarpmayan “Troyan virusu” ilə yoluxdurur. Yoxlamanın ümumi məlumatları göstərir ki, bu cür pirat məhsul satıcılarının sayı azalır, ancaq gizli alıcıların “qara siyahısı”nda yer almış mövcud satış obyektləri və şirkətlərin yarısında kompüter alarkən proqramların pirat nüsxələrinin əldə edilməsi və buna görə əlavə ödənişin tələb olunacağı ehtimalı yüksək olaraq qalır.
DİN, Azərbaycan Müəllif Hüquqları Agentliyi və “Microsoft Azerbaijan” şirkəti potensial alıcıları mümkün risklərdən qorumaq və kompüter texnikası tədarükçülərinin müəllif hüquqlarına əməl edilməsi ilə bağlı intizamının artırılması məqsədi ilə kompüter piratçılığına qarşı mübarizə istiqamətində əməkdaşlığın genişləndirilməsini planlaşdırır.
