Azinforum.az İnformasiya Portalı Onlayn Xəbər Portalı
Cəlal müəllim həyatının bütün mərhələlərini ədalət uğrunda mübarizəyə həsr etmişdi.
Alim kimi də, qardaş kimi də, ictimai-siyasi xadim kimi də Cəlal Əliyev yalnız bir missiyanı yerinə yetirirdi: haqsızlıqla barışmamaq, sınmadan, boyun əymədən yaşamaq.
Cəlal müəllim mübarizələrlə zəngin, hamımıza örnək ola biləcək və fərqli bir ömür yaşadı…
O, alim kimi fərqli və çətin bir yol seçmişdi.
Hər elm adamına nəsib olmayan uğurlara imza atdı.
O bitkilərin fotosintezi və fiziologiyası sahəsində nadir bir təmayülün banisi oldu.
Azərbaycanda fiziki-kimyəvi biologiyanın, molekulyar biologiyanın əsasını qoydu, öz elmi məktəbini yaratdı. Hazırda onun yetirmələri müxtəlif nüfuzlu elmi-tədqiqat mərkəzlərində çalışır.
Bərk buğdanın 10 dan artıq yeni məhsuldar sortunu yetişdirdi.
O, elmi fəaliyyətə laborant kimi başlayıb 1955-ci ildə namizədlik, 1971-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir.
30 ilə yaxın bir müddətdə Əkinçilik institutunda kiçik, baş elmi işçi, bitkilərin fiziologiyası laboratoriyasının müdiri işləmişdi. Onu yaxından tanıyanlar bilir ki, Cəlal müəllim çox sadə, hər cür dəbdəbədən, təmtəraqdan uzaq həyat tərzi keçirirdi. Şəxsi mənzili olmadığından 40 yaşına kimi başqa-başqa evlərdə yaşamışdı.
1980-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, bir il sonra Biologiya elmləri bölməsinin akademik katibi seçilmişdi.
Cəlal müəllim fərqli, güvənc yeri olan, fəxr edilməyə haqq edən qardaş idi…1987-i ildə siyasi bürodan istefa verəndən dərhal sonra Heydər Əliyevin əleyhinə yönəlmiş kampaniya onun yaxınlarından yan keçmədi.
Mərkəzi və yerli mətbuatda qərəzli, təhqiramiz yazılar dərc edilməyə başladı. Həmin məqalələrdə kin-küdurət, fürsətkeşlik, intiqam hissi aşıb-daşırdı.
“Pravda”,” Sovet kəndi” və başqa qəzetlərdə Heydər Əliyevə və onun qardaşlarına saysız-hesabsız böhtanlar yağdırılırdı.
Məqalələrin birində yazılırdı: “Rəhbər vəzifələri tutmaq üstündə Heydər Əliyevin və Kamran Bağırovun qohumları arasında bəhsəbəs düşmüşdü”.
(Heydər Əliyev bu barədə belə deyəcəkdi: “Məni ittiham etmək üçün göstərmək istəyirdilər ki, mən öz qohumlarımı müxtəlif vəzifələrə qoymuşam. Hansı vəzifələrə qoymuşam? Əgər mən onları nazir və ya raykom katibi , MK -da ,Nazirlər Sovetində,Ali Sovetin Rəyasət Heyətində vəzifələrə təyin etsəydım, bu başqa iş.
Lakin mənim bütün qohumlarım elmi işçilərdir. Özü də onlar mən birinci katib olmamışdan əvvəl bu yolu seçmişdilər. Mən onları elmi işlərdən uzaqlaşdırmalıydım?
Qardaşım Həsən Əliyevin 83 yaşı var. O 1937-ci ildən Elmlər Akademiyasında işləyir.1952-ci ildə onu akademik seçiblər .O zaman mənim 29 yaşım var idi. Mən ən sıravi işdə idim. 17 il keçəndən sonra Azərbaycan KP MK-nın katibi oldum. Yeri gəlmişkən, mən birinci katib olanda o elimi-tədqiqat Coğrafiya İnstitutunun direktoru idi və təqaüdə çıxana qədər həmin vəzifədə qaldı .
Beş il bundan qabaq həyatdan köçən həyat yoldaşım 1947-ci ildə tibb institutunu bitirəndə biz hələ ailə qurmamışdıq. Moskvada göz həkimi üzrə ixtisaslaşıb, sonra aspiranturanı bitirib, elmlər namizədi olub. Biz 1954-cü ildə evlənmişik. O, təbii ki, tədricən elmin yolu ilə gedib böyük mütəxəssis olub, əməliyyatlar aparıb, baş elmi əməkdaş ,dosent ,professor olub. 130 elmi əsərin müəllifidir.
Bizim ailədə elə gətirib ki, həm həyat yoldaşım, həm də qohumlarım elmi işçilərdir. Təkcə mənim elimi dərəcəm yoxdur. Bu da mənim günahımdır.”)
Çox keçmədi ki, mətbuatdakı hücumlar öz “bəhrəsini” verdi. Heydər Əliyevin ailəsi və yaxınları təqiblərə məruz qaldı.
Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun müəllimi olan İlham Əliyevi işdən azad etdilər. O vaxt Beynəlxalq Münasibətlər institutu SSRİ xarici işlər nazirliyinə tabe idi.
Heydər Əliyev SSRİ xarici işlər naziri Şevardnadzeyə zəng vurub oğluna toxunmamağı xahiş etmişdi. Ancaq bu zəngin heç bir faydası olmamışdı.
Gənc alim, elmlər namizədi, dosent İlham Əliyev işsiz qaldı….
Heydər Əliyevin qardaşı Aqil Əliyev Tibb institutunda siyasi iqtisad kafedrasına rəhbərlik edirdi. İqtisad elmləri doktoru idi.
Onu 1988-cil dekabrın 10 da-ad günündə İnstitutdan çıxardılar. O, düz iki il özünə iş tapa bilmədi…
Heydər Əliyevin böyük qardaşı Həsən Əliyev Vətən müharibəsinin iştirakçısı idi. Azərbaycan Kommunist partiyası MK-nın kənd təsərrüfatı üzrə katibi olmuşdu. Həsən müəllimi ömrünün son illərində, ahıl çağlarında çox amansızcasına incitdilər, şərəfinə toxundular. Təhqir etdilər.
Ağsaqqal alim 1993-cü ildə ümidsizlik və ağır iztirablar içində ömrünü başa vurdu…
Cəlal müəllim Heydər Əliyevin kiçik qardaşıydı.
Kiçik qardaş Heydər Əliyevə ,onun ailəsinə siyasi mərkəzdən yönləndirilən təzyiqlərə qarşı fərqli bir mövqe nümayiş etdirdi, iftiralara, yalanlara , təhqirlərə dirəniş göstərən böyük mübarizə cəbhəsi açdı. Necə deyərlər, bu dəfə daş qayaya rast gəlmişdi…
“Pravda” qəzetinin 1990-cı il 4 fevral sayında dərc edilən “Əliyevçilik, yaxud xoş əyyamların xiffəti” məqaləsində “müəllif” lap ağ eləmişdi.
Məqalə tibb elmləri doktoru V.Əfəndiyevin adından getmişdi. Yazıda Heydər Əliyevi nələrdə ittiham etmirdilər. Hər şeyi onun ayağına yazmağa cəhd göstərilirdi: tayfabazliq, yerliçilik, şişirdilmiş rəqəmlər, qadağalar və s…
Məqalədə Cəlal müəllimi də yaddan çıxarmamışdılar. “Müəllif” iddia edirdi ki, Cəlal Əliyevi bioloji tədqiqatlar elmi mərkəzinin direktoru təyin etmək üçün mərkəzin əvvəlki rəhbərini əsassız yerə həbs etdiriblər.
Məqalədə vurğulanırdı: Ehtiyatlı olun, Heydər Əliyev yenə rəhbərliyə qayıtmaq istəyir. “Müəllif” yazını xəbərdarlıqedici tonla tamamlamışdı.”Qaytarın bizə Əliyevi! Özbaşınalığı, gözdən pərdəasmanı, məddahlığı, xalqın mənafeyinin unudulmasını, zahiri təmtərağı, təkəbbürü, qorxu və qanunsuzluq şəraitini qaytarmaqmı?!
Qaytarın bizə Əliyevi! -bu qamçı həsrətidir, xoş əyyamlar həsrətidir.
Əlamətdar haldır ki, təhrikçilər arasında Heydər Əliyevin qohumları var. Akademik Cəlal Əliyev respublika EA-da keçirilən partiya konfransında qardaşını tənqid edənlərin hamısını mafioz adlandırmışdır”.
Cəlal müəllimin apardığı təhqiqat nəticəsində məlum olmuşdu ki, V.Əfəndiyevin respublikada səhiyyənin problemlərinə həsr edilmiş yazısına “Pravda”nın redaksiyasında “yaradıcı” yanaşıblar. V.Əfəndiyevlə razılaşmadan mətnə yeni abzaslar əlavə edib məqalənin mahiyyətini dəyişiblər.
Cəlal müəllimin israrlı müraciətləri nəticəsində “Pravda” qəzeti 13 aprel tarixli sayında Əfəndiyevin teleqramını və redaksiyanın üzrxahlıq qeydini verməyə məcbur oldu.
Cəlal müəllim dayanmaq bilmirdi. Yalnız bir dəfə, 1991-ci ildə mərkəzi mətbuatda çıxış etmək imkanı qazanmışdı. Moskvada nəşr edilən
“Nezavisimaya qazeta” akademikin müsahibəsini vermişdi. Həmin müsahibədə Cəlal müəllim Heydər Əliyevin və onun yaxınlarının təqib edilməsinin səbəblərini izah etmiş Vəzirov və onu əvəzləmiş Mütəllibovu ifşa etmişdi.
“Sovet kəndi” qəzeti “Təkcə durğunluqmu?” adlı məqaləsində Həsən Əliyevin, Aqil Əliyevin, Cəlal Əliyevin “xoşagəlməz hərəkətlərindən” bəhs edirdi.
Məqalədə deyilirdi: “Cəlal Əliyev olduqca qısa müddət ərzində doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş, akademik seçilmiş, respublikada bir sıra vəzifələri ələ keçirmişdir.”
Şübhəsiz ki, bütün bunlar uydurma ittihamlar idi.
Cəlal müəllim 1955-ci ildə namizədlik, 1971-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdi. Göründüyü kimi arada 16 illik fasilə vardır. Heç bir “qısa müddət”dən söhbət belə gedə bilməzdi. Həmin dövrdə Cəlal müəllimin heç bir vəzifəsi yox idi.
O ,”Sovet kəndi” qəzetinə təkzib göndərsə də redaksiya onun məktubunu dərc etməmişdi.
Belə faktlar onlara,yüzlərlədir.Məsələn,1988-ci ildə Kommunist qəzetində” Qərəz çaşqınlığı” adlı böhtan dolu bir yazı çıxmışdı.
Əlbəttə ki, bu yazı təsadüfi deyildi.
Hadisələrin gedişini izləyəndə məlum olur ki, bir neçə- gün əvvəl akademiya partiya təşkilatının konfransında tribunaya qalxan Cəlal Əliyev Azərbaycan xalqının şanlı oğlu Heydər Əliyevi tənqid edənləri mafiya üzvləri adlandırmışdı.
Və elə buna görə də “kommunist ” qəzeti Cəlal Əliyevi hədəf seçmişdi.
Cəlal müəllim redaksiyalara, MK-ya göndərdiyi məktublarda çəkinmədən, birbaşa yazırdı ki, Heydər Əliyev haqqında mətbuatda gedən yazıların əsas səbəbkarı məhz Ə. Vəzirovdur.
Hətta bir dəfə Vəzirov Cəlal müəllimin evinə zəng vurub demişdi ki, Heydər Əliyev haqqında məqalələr yazılması üçün mən heç kimə tapşırıq -zad verməmişəm.
Cəlal müəllimin dəyanəti Vəzirovu çıxılmaz vəziyyətə salırdı. Elmlər akademiyasının prezidenti Vəzirovun göstərişi ilə Cəlal müəllimdən xahiş edirdi ki, o Vəzirovu tənqid edən çıxışlarını dayandırsın.
Cəlal müəllim yorulmadan, usanmadan mərkəzi hakimiyyət orqanlarına, qəzetlərə , jurnallara etiraz məktubları göndərirdi.
O vaxt Sov İKP MK-nın, SSRİ Ali Soveti rəyasət heyətinin ,SSRİ prokurorluğunun ,DTK-nın qəbul otaqlarında onu yaxşı tanıyırdılar.
O, cəsarətli çıxışlar edir, qardaşına onun ailəsinə yağan təhqirləri qəbul etmirdi. Amma onun çoxsaylı müraciətlərinin təkziblərinin heç biri o illərdə respublika mətbuatında dərc edilmədi.
Onun belə fəallığı respublika rəhbərliyini əməlli-başlı narahat edirdi. Təsəvvür edin, 1989-cu ildə “Nedelya “qəzetində dərc olunan “Şah dərzini çağırır” adlı məqalə iki il sonra “Kommunist” qəzetində yenidən peyda olur. Nə üçün?..
Məqsəd aydın idi. Cəlal müəllimi zərərsizləşdirmək, susdurmaq.
Görülən tədbirlər Cəlal müəllimi yolundan çəkindirə bilmədiyindən hakimiyyət sahibləri daha konkret üsullar seçməyə üstünlük verdilər: terrora əl atdılar, Azərnəşrin direktoru Əjdər Xanbabayev vəhşicəsinə qətlə yetirildi.
Əjdər Xanbabayev kim idi?
Heydər Əliyev jurnalist Andrey Karaulova bu mövzuyla bağlı belə demişdi.”O,1990-cı il mayın 30 -da gündüz saat 12-də mənimlə telefonla danışmış, axşam saat 9-da isə qətlə yetirilmışdır. O, sakit, abırlı bir adam idi, çirkli işlərlə əlaqəsi yox idi, siyasətlə maraqlanmırdı.
Uzun illər Azərbaycanın ən böyük nəşriyyatında-Azərnəşrdə işləmişdi, ziyalılar arasında böyük hörməti vardı. Nəyə görə o, məhz həmin gün və hansı səbəblə qətlə yetirilmışdı?”
Sonralar Heydər Əliyev bu söhbətə dönə-dönə qayıdacaqdı…
Respublika ziyalıları ilə görüşlərin birində o Əjdər müəllimdən söz açaraq deyirdi: “O adi bir adam idi. Burada oturanların çoxları kimi nə vəzifə sahibi idi ,nə də mənim vaxtımda vəzifə almışdı. Adi vətənpərvər bir ziyalı idi”
Heydər Əliyev Əjdər Xanbabayevin qətl işi ilə bağlı Şahid ifadələri verərkən qeyd edirdi: “1989-cu ilin ikinci yarısında mənə evə zəng etdilər və mən dəstəyi götürdüm. Zəng edən bildirdi ki, Əjdər Xanbabayevdir. O, mənim yadıma saldı ki, Azərnəşrin direktorudur və Azərbaycanda işlədiyim dövrə aid bəzi məqamları xatırlatdı. Dedi ki, Moskvadadır və mənimlə görüşmək istəyir. Mən etiraz etmədim və öz ünvanımı dedim. Həmin gün və ya ertəsi gün o bizə gəldi ,söhbət etdik.
“Əjdər Xanbabayev Heydər Əliyevin Bakıya qayıdışına hazırlıq görülməsində fəal iştirak edir, Cəlal müəllimlə tez-tez görüşürdülər.
Cəlal müəllimin özü xatirələrində yazır ki, bir nəfər-Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə 1990-cı il mayın 29-da ona zəng vurub görüşmək istədiyini bildirib. Onlar təyin edilən vaxtda Akademiyanın bağında görüşüblər.
Bəxtiyar Vahabzadə Cəlal müəllimə məlumat verib ki, Heydər Əliyevə zəng vurub ona çatdırın ki, Bakıya gəlməsin. Çünki, Mütəllibov mənə dedi ki, mən onun təhlükəsizliyinə zamin dura bilmərəm, hər şey baş verə bilər.
(Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, mayın 27-də saat 6-da Əjdər Xanbabayev, Bəxtiyar Vahabzadə və Nazim İbrahimov şəhidlər xiyabanında görüşüb Mütəllibovun cavabını müzakirə etmişdilər.
Mayın 28 -də Əjdər müəllim Heydər Əliyevə zəng edib demişdi ki, Mütəllibov istəməsə də siz mütləq gəlməlisiniz, mən sizi aeroportda qarşılayacağam.)
Cəlal müəllim təcili məsləhətləşmək üçün Əjdər Xanbabayeva zəng vurur. Və onlar mayın 30 -da saat 10-da Əjdər müəllimin iş otağında görüşürlər. Əjdər Xanbabayev Moskvaya danışıq sifariş verir. Xeyli vaxt keçir Moskvanı birləşdirmirlər. Əjdər müəllim hökumət telefonu ilə rabitə nazirliyinə zəng vurur. Nəhayət, Heydər Əliyevlə əlaqə yaratmaq mümkün olur. Məlumatı ona çatdırırlar.
Heydər Əliyev inanmaq istəmir və qətiyyətlə cavab verir:
-Mən onsuz da gələcəyəm!
Bundan sonra Cəlal müəllim Əjdər Xanbabayevdən ayrılır. Çünki, Heydər Əliyevi qarşılamaq üçün bəzi işləri yekunlaşdırmaq lazım imiş.
Axşam Cəlal müəllim yenidən Əjdər müəllimin evinə zəng vurur. Eşitdiklərinə inana bilmir:
“Əjdər müəllim ağır yaralanmışdır. Hazırda xəstəxanadadır.”
Heydər Əliyev Əjdər Xanbabayevin qətli barədə axşamdan bir qədər keçmiş Bakıya – Cəlal Əliyevə zəng vurarkən xəbər tutur. Zəng etməkdə məqsəd, mayın 31-də özündən bir gün əvvəl Moskvadan təyyarə ilə Bakıya yola düşəcək İlham Əliyevi qarşılamağı qardaşına tapşırmaq idi.
O dəhşətli xəbəri eşidəndən sonra Heydər Əliyev İlham Əliyevə zəng vurub deyir ki, səfəri təxirə salsın, Bakıya getməsin.
Cəlal müəllim mayın 31-də Heydər Əliyevə zəng vurub Əjdərin dəfninin iyunun 1-nə təyin edildiyini deyir. Həmin gün Heydər Əliyev Bakıya yola düşməyə hazırlaşırdı…
Heydər Əliyev iyunun 6-na yenidən Bakıya bilet sifariş edir. Amma bu da sonuncu sifariş deyildi. Hələ bundan sonra Bakıya qayıdışın vaxtı bir-neçə dəfə dəyişəcəkdi.
Bu o demək idi ki, hələ Cəlal Əliyevi qarşıda daha çətin və həyəcanlı günlər gözləyirdi…
Cəlal müəllimin prinsipiallığını sübut edən bir faktın üzərində xüsusilə dayanmaq istərdim.
O, yeganə elm xadimidir ki, Sov İKP-nin rəsmən buraxılmasından xeyli əvvəl Kommunist partiyasından çıxmaq haqqında qərar qəbul etmişdir.
O 1991-ci ildə Elmlər Akademiyasının partiya komitəsinə ərizə yazdı və partiyadan çıxdı. Onun yazdığı ərizənin mətni bir daha sübut edir ki, Cəlal müəllim əsl vətənpərvər Azərbaycan ziyalısıdır.
Cəlal müəllim ərizədə yazırdı: “Bütün 62 illik ömrüm boyu xalqa , vətənə təmənnasız xidmət etmişəm. Sağlamlığımı, firəvanlığımı ailəmin səadətini elmə fəda etmişəm. Bəs nəticəsi nə olub? Partiya biletini özünə sipər edən cılız, ləyaqətsiz ünsürlərin təhqir və təqiblərinə məruz qalmışam. Bundan sonra partiyada qalmaq bütün bu cinayətlərdə, vəhşiliklərdə, günahsız qanlarda xalqın alçaldılmasında iştirakçı olmaq deməkdir, bu cinayətkar siyasətə tərəfdar çıxmaq deməkdir.”
Cəlal müəllim 1987-93-cü illərdə yeriyən, döyüşən, canlı Heydər Əliyev mərkəzi idi.
O, Ulu Öndərin müdafiəsi naminə cəmiyyətimizin təşkilatlanmasında müstəsna xidmətlər göstərdi.
Cəlal müəllim qardaşlıq anlayışını ailə-qohumluq çərçivəsindən çıxarıb əqidədaşlıq, vətəndaşlıq məqamına yüksəltdi.
O, Heydər Əliyevi təkcə bir doğması kimi müdafiə etmirdi .Onun mübarizəsi məişət-qohumluq müstəvisinə sığmırdı.
Cəlal müəllim Heydər Əliyevin timsalında Azərbaycan xalqının qurtuluşu uğrunda savaşırdı.
O, yeri gəldikcə, onu(eyni zamanda bizim hamımızı) narahat edən -milli taleyimizlə bağlı bəzi problemlər haqqında çox sərt danışırdı. Təhsilimiz, mətbuatımız haqqında.
Və həmişə də haqlı idi..
Mən Cəlal müəllimi bir-neçə səfərdə müşaiət etmişəm. Onun qaçqınlara necə nəvazişlə yanaşdığı, onların problemlərinə təmkinlə qulaq asması hafizəmdən silinmir.
O maraqlı yol yoldaşı, sərt olduğu qədər də mülayim ,incə yumor hissinə malik həmsöhbət idi.
30-iyun Cəlal müəllimin doğum günüdür
Bu gün Cəlal müəllim xalqımızın Fəxr ünvanı olan bir müqəddəs Xiyabanın əbədiyaşar sakininə çevrilib.
Doğum günün mübarək, Cəlal müəllim!
Rizvan Vahabov,
YAP Siyasi Şurasının üzvü
